BdSpinoza

Een impressie van de VHS-Spinozaweek 2015 in Barchem

Kees Bruijnes die mij uiteraard gemist had bij de VHS-zomercursus in Barchem, en dus ook een verslag ervan zal hebben gemist op dit blog, stuurde mij zijn, zoals hij het omschreef, “ietwat speels verslag van de Spinozaweek in Barchem.” Het is inderdaad een heel ander soort verslag dan ik wel maakte. Ik neem het graag op in dit blog. Jammer is wel dat hij er geen foto’s bijgeleverd heeft. Ik volsta met er één eerder plaatje van het Woodbrookershuis tussen te plaatsen. Vanaf hier is de tekst van hem.

“Ik gaf mij geheel aan de lectuur van Spinoza over en dacht, terwijl ik in mijn binnenste keek, nooit zo duidelijk de wereld gezien te hebben”   (Goethe)

Spinozaweek Vereniging Het Spinozahuis(VHS) 2015 in Barchem.

Treinreis naar het Oosten

Op 27 juli neem ik de trein van 6.02 uur naar het Oosten. Ik stap over in Roosendaal en zit lekker te lezen want lezen en filosofie vormen een vast huwelijk dat nooit vreemd gaat. Ik wordt op de reis door Brabant en Gelderland drie keer gecontroleerd en merk daarna dat ik in de eerste klas zit. Dat mag ik niet met mijn dalurenabonnementje maar géén der controleurs zei er iets van. Ik ben dan bijna in Deventer en blijf lekker zitten. Komt er toch weer een conducteur. Ik geef nu met een licht schuldgevoel mijn kaartje. De man checkt en: “Alles in orde”

Zou dat door mijn leeftijd zijn dat ze denken laat die ouwe sufferd maar zitten of zijn ze nog niet goed wakker op deze maandagmorgen?? 

Woodbrookershuis.

Het mooie huis met deftig strodak en Engelse waranda met bijpassend gazon ligt te parelen in de ochtendzon. Koffertjes, handen schudden, sleutels en kamertje in bezit nemen. Koffie bij de bar en praten, luisteren en lachen. Met de oude bekenden en met de nieuwe deelnemers. Miriam van Reijen opent de week en noemt de programma onderdelen en de sprekers. Nanne heeft een plaats voor me gereserveerd op de tweede rij van voren. Nanne komt altijd al op zondagavond. Ik zit achter de brede rug van Theo van der Werf de secretaris. Vijftig personen en de helft is nieuw dit jaar.

Apparatuur 1.

Miriam pakt de microfoon maar die geeft vreemde geluiden. De verstaanbaarheid is slecht. Miriam kijkt hulpeloos en iemand haalt één van de serveersters. Ze draait aan de knoppen en het gaat iets beter maar we horen vooral de lage frequenties van de stemmen.  Paul Juffermans begint nu aan zijn uitleg maar moet de microfoon vlak voor zijn mond houden en dan nog is het geluid brommerig en te laag.

Kalm en welbespraakt.

Paul Juffermans is de eerste spreker van de week. Oud huisarts die later filosofie is gaan bestuderen en dat nu toepast als leraar aan HOVO cursussen. Een ervaren en goede spreker. Het eerste boek van de Ethica handelt alleen over God. Spinoza moet intuïtief hebben voorzien dat er ooit studieweken van vijf dagen zouden komen en heeft zijn hoofdwerk, de Ethica daarop ingericht in precies vijf delen.  Paul legt uit wat Spinoza bedoelt met God. De volgende dag herneemt Paul het woord met een uitleg over de aard en de oorsprong van de Geest. En de drie soorten van kennis. Dat heeft zijn tijd nodig want filosofie en veel tijd zijn een goed huwelijk waarvan de partners zelden vreemd gaan.  Zodat op zeker moment een man zijn stem verheft:

”U gaat maar door met uw ellenlange woordenbrij maar ik snap er allang niets meer van. Zet eens iets op dat bord daar. Dat doet toch iedereen tegenwoordig!!” Wij kijken verstoord op bij zoveel agressie in een vredige week. Paul neemt de criticus de wind uit de zeilen door direct een fraai maar weinig zeggend schema op het bord te produceren. Filosofie werkt vooral met woorden en niet zozeer met beelden. Daar is de schilderkunst voor.   

Apparatuur 2

Halverwege de ochtend valt de stroom van de geluidsapparatuur uit. De serveerster komt weer en krijgt de boel weer aan de gang, maar af en toe kraakt en knarst het.

Die middag terwijl Miriam spreekt is er weer stroomuitval. Miriam spreekt verder zonder microfoon.

Dinsdagavond met Bas. (Apparatuur 3.)

Bas van Egmond, huisarts in ruste, interesseert zich natuurlijk voor filosofie en heeft een boek geschreven over de emoties van mensen voor zover hij die heeft leren kennen uit boek III en IV van de Ethica en uit zijn eigen huisartsenpraktijk. De geluidsapparatuur werkt weer en hoe!!! Het bromt en het knarst. Het kraakt en het piept en het verstoort de lezing van Bas op een dramatische manier. Als er ook nog een paar explosies klinken gaat ook Bas zonder microfoon verder. Hij behandelt de ingenieuze manier waarop in het menselijk lichaam indrukken en emoties worden verwerkt in hersens en zenuwbanen. En geeft zijn eigen visie op de uitwerking van angst en agressie in relaties tussen de mensen. Ik vraag na afloop aan Tamara de serveerster of er ook iemand van de directie is te spreken over de geluidsapparatuur. “Ja, morgenochtend om 7.30 u. is Peter aanwezig”

Apparatuur 4.

Peter is er die woensdagmorgen inderdaad en heel vroeg. Hij is al bezig als ik de zaal in kom,  regelt uit de losse pols alle apparatuur perfect af.

“De stroomuitval kwam door overbelaste verdeeldozen” 

Ik vraag: “Zouden we volgend jaar een headset kunnen krijgen?”

“Nou een headset misschien niet maar we hebben wel iets wat er op lijkt. Ik was trouwens afgelopen maandagmorgen ook hier en had jullie kunnen helpen”

Peter komt terug met een klein dingetje verbonden aan een doosje. Het microfoontje zet je op je kraag en dat doosje stop je ergens in een zak. Klaar is Kees.

Als we om 9.30  weer beginnen, demonstreert Theo van der Werf de verbeteringen van het geluid. Iedereen is opgelucht.

Andere Theo.

Iedere morgen en iedere middag ontrolt zich steeds hetzelfde protocol. De spreker is begonnen en komt net op stoom. De deur achterin gaat open en een mannetje komt binnen. Altijd een kwartier te laat, oud en krom en duidelijk ver in de achterhoede van het moderne leven zo lijkt het. Hij schuifelt zonder iets te zeggen onverstoorbaar door de hele zaal en deponeert op de voorste rij zijn tas en boeken. Loopt vervolgens met eigen audioapparatuur nog verder naar voren en plaatst dat bij of op de spreker. Terug naar zijn stoel gaat hij met veel geschuif en geritsel van papieren eindelijk zitten. Dus hoe oud en krom je ook bent, bij de VHS krijg je alle ruimte.

Avond in Barchem.

’s Avonds aan de bar is het erg gezellig. Allemaal gelijkgestemden, allemaal een week er tussenuit en met  Hans uit Oldenzaal, Bas uit Rijswijk, Toon uit Tilburg, Rob uit Amstelveen, Nanne uit Utrecht, Jozien uit Rotterdam en Eite uit Groningen – ik noem er maar een paar –  hebben we veel pret. Toon trakteert mij op een cognacje maar de piepjonge barkeeper kent dat Franse drankje niet en schenkt een driedubbele hoeveelheid in het ballonglas.  Ik ben dus even zoet. Wij bespreken de op te zetten sociologische studie van Toon, daarna de kwaliteit van de wijn daarna de kwaliteit van onze zangstemmen en besluiten met een duet uit De Parelvissers. Geen mens kan zonder cultuur.

Hagel, brandnetels en houthakkers.

Nanne en ik gaan een eind wandelen op de vrije woensdagmiddag. Veertien kilometer!!

Daar gaan we. Mooi is het landschap. In de verte nadert een zware wolk. Nu is de wolk al bij ons en het dreigt te gaan regenen. Het begint te gieten te hagelen en te waaien. Wij bereiken rennend een afdak bij een boerderij. Aan de overkant staat een kraanmachinist eveneens te schuilen. We steken onze hand naar hem op en hij zwaait terug. Beperkte communicatie maar toch. Na de bui lopen we verder maar hebben al rennend daarstraks een richtingbordje gemist zodat we verkeerd lopen.

Nanne vraagt de weg en de boerin wijst ons een paadje langs een watertje “dat terug leidt naar Barchem”. We lopen gezwind verder maar het paadje raakt begroeid en nog meer begroeid. Brandnetels zijn ons deel en we gaan verder door een maisveld. Maar we komen voor een dwarssloot en moeten terug met modder aan de schoenen. Een tweede helper neemt ons een eindje mee de goede kant op.  Onderweg dreigt een tweede bui en we gaan schuilen bij een houthakkersbedrijf maar het blijft droog. We komen netjes terug in Barchem. We zijn 3 uur onderweg geweest. Het eten smaakt goed die avond.

Miriam.

De ware Spinozist leeft rationeel. Zo ook Miriam. Zij kent haar sterke punten, namelijk Spinoza goed uitleggen maar weet dat zij ook moeite heeft, soms, met haar tijdsmanagement. Daarom vraagt zij Theo van der Werf haar side kick te willen zijn.

Dat is slim bedacht want telkens als Miriam te lang uitweidt op secundaire onderwerpen of de koffiepauze dreigt te vergeten, Laat Theo even zijn stem horen. Zegt  Spinoza niet in boek IV, St 18 : “Voor de mens is er daarom niets nuttigers dan de mens”

En Miriam legt ons met passie de emoties van boek III uit en daarna de relatieve betekenis van goed en kwaad, daarna de drie manieren van onwetendheid enz.

Paul gaat verder.

Laatste dag alweer. Paul begint boek V eerst wat af te breken door te stellen dat volgens sommigen boek V een onzinnig boek is waarover nog veel meer onzinnigs is geschreven. Want gaat het bij de eerste 20 stellingen nog over aardse zaken, vanaf stelling 21 tot 42 gaat het over niets anders meer dan over hemel, God en eeuwigheid.

Paul legt uit dat Spinoza mensen die haten begrip wil laten ontwikkelen voor het subject van hun haat.  Theo Laaper (De andere Theo van hierboven) vraagt daarop:

“Maar als je dan rationeel bedenkt dat dat subject al drie keer eerder is veroordeeld zul je hem juist nog veel meer gaan haten!!!”

“Tja” zegt  Paul, “Ik weet eigenlijk ook niet hoe ik me hieruit moet redden”

Hij beëindigd de week met de indringende woorden van Spinoza op de laatste bladzijde van de Ethica:  “De wijze daarentegen, voor zover men hem/haar als zodanig beschouwt, wordt nauwelijks van gemoed bewogen en houdt – met eeuwige noodwendigheid zich bewust van zichzelf, van God en van de dingen – nooit op te bestaan en is steeds de waarachtige zielsrust deelachtig. Indien al de weg, die , naar ik aantoonde, daarheen leidt, zeer bezwaarlijk lijkt te zijn, hij kan nochtans worden gevonden.”   

En dat is een mooie afsluiting van een vrolijke week en wij vertrekken in de ware zielsrust. (Voor zo lang als dat duurt).  

Kees Bruijnes,  13 aug. 2015

spinoza | 14-08-2015 | 23:36 | Link | Reacties (1)