Adriaan Koerbagh: eindelijk 'n volwaardige monografie 2
Veel opmerkingen, vragen en kanttekeningen bij Bart Leeuwenburghs Het noodlot van een ketter. Adriaan Koerbagh (1633–1669) dat ik in het vorige blog besprak, heb ik niet. Ik breng ze hier in een apart blogje, waaraan ik vervolgens wat informatie over en verwijzingen naar andere literatuur toevoeg.
De cover van Het noodlot van een ketter. Adriaan Koerbagh (1633–1669) geeft een beetje een vals beeld, want Adriaan heeft niet in dát deel van ’t Rasphuys gezeten en heeft geen Braziliaans hout hoeven raspen. Daarvoor hoorde hij, zoals Bart Leeuwenburgh aangeeft, toch weer teveel bij de elite. Hier wil ik alleen even op wijzen – wel beseffend dat een andere cover nauwelijks mogelijk was (het is wellicht de best mogelijke van alle covers…, hoewel ook de fraaie afbeelding van Het Ligt opengeslagen op de plek waar drukker van Eede de pers heeft stopgezet en het handschrift werd meegebonden zeker niet had misstaan).
Cornelis jan Witsen (1605 - 1669) die als schout de strafzaak Koerbagh deed en zo’n zware, wrede eis stelde, was de vader van Nicolaes Witsen, ook al meermalen burgemeester van Amsterdam en ook niet zo’n lieverdje. Nicolaes zou in het bezit geweest zijn van de tong van Johan en een vinger van Cornelis de Witt die in augustus 1672 vermoord werden.
Dat Spinoza niet voorkwam in het Liber amicorum van Johannes Koerbagh, is dat een aanwijzing ervoor dat die vriendschap er misschien niet was, of toch niet zo close als aangenomen wordt?Heel goed dat Leeuwenburgh Lodewijk Meijer zo spelt: met lange ‘ij’. Opmerkelijk dan weer dat hij het proefschrift van Ike van Hardeveld die juist zo sterk bepleitte om zijn naam Meijer te schrijven, daar hij dat zelf ook altijd deed, foutief weergeeft als: Lodewijk Meyer (1629-1681) als lexicograaf.
Leeuwenburgh schrijft ten onrechte over de in 1666 verschenen Philosophia S. Scripturae interpres: “[h]oewel zowel de Latijnse als de Nederlandse versie anoniem werd gepubliceerd, werd al vrij snel bekend dat Meijer de auteur was.” (blz. 156) Dit is niet juist. Terwijl het storm liep tegen het boek, heeft Meijer er nooit direct last van ondervonden en is niet vervolgd. Pas na zijn dood werd bekend dat hij de auteur was. Dit is geen klein punt, juist niet in een boek over de vervolging van Koerbagh.Overige opmerkingen bij de bibliografie:
Onder Adriaan Koerbagh wordt niet vermeld zijn boek uit 1664: ’t Nieuw Woorden-boek der Regten.
Bij Een Bloemhof staat foutief 1868 i.p.v. 1668.
Verder had daar ook dienen te staat: zie Vrederyck Waarmondt, want de waarschijnlijkheid dat Adriaan Koerbagh de auteur was van t Samen-spraack etc. is immers wel erg groot.
Merkwaardig dat bij Eric Jorink niet diens Het Boeck der Natuere. Nederlandse geleerden en de wonderen van Gods Schepping, 1575-1715 (2006) wordt vermeld.
Van Frank Mertens wordt vermeld 'Van den Enden en Spinoza'(niet gepubliceerde voordracht gehouden in Rijnsburg op 25 mei 2002). Maar inmiddels was begin november 2012 uitgekomen diens: Van den Enden en Spinoza. Uitgeverij Spinozahuis, Voorschoten, 2012. Dit had dus nog meegenomen kunnen worden.
__________________
Literatuur etc.
Michiel Wielema, “Adriaan Koerbagh: biblical criticism and enlightenment”. In: Wiep Van Bunge, The Early Enlightenment in the Dutch Republic, 1650-1750: Selected Papers of a Conference, Held at the Herzog August Bibliothek, Wolfenbüttel 22-23 March 2001. Brill, Leiden, 2003, p. 61 – 80 [bij books.google in z'n geheel te lezen]
Adriaan Koerbagh, A Light Shining in Dark Places, to Illuminate the Main Questions of Theology and Religion. M. R. Wielema trans./red. Brill, Leiden, 2011. Wiep van Bunge’s Introduction is bij books.google in z’n geheel te lezen]
Hubert Vandenbossche, Adriaan Koerbagh en Spinoza. Mededelingen 39 vanwege het Spinozahuis. Brill, 1978 [books.google]
Cis van Heertum schrijft op haar website: "I am a great fan of Adriaen Koerbagh (1632-1669), one of the most daring members of Spinoza’s circle, and would like to recommend the recent edition of his brilliant A Light Shining in Dark Places, translated by Michiel Wielema (Leiden: Brill, 2011). I have written on the library of his younger brother Johannes Koerbagh (see Publications) and am planning an article on the Koerbagh brothers together with Frank Mertens.
One of my current hobbies is tracing surviving copies of Adriaan Koerbagh’s Bloemhof van allerlei lieflijkheid, the book that was allegedly forbidden, burnt, and therefore supposedly very rare. I am planning an article: ‘A market for atheism: surviving copies of Adriaan Koerbagh’s Bloemhof‘ and would be happy to learn of copies in libraries or, even harder to find, in private collections."
Een interview met Bart Leeuwenburgh over zijn boek is te beluisteren hier op wetenschap 24. En Trouw had vandaag eveneens een interview met hem. Intro: "Bart Leeuwenburgh, historicus en filosoof, pleit voor eerherstel van de meest radicale denker die Nederland heeft gekend. Waarom is deze zeventiende-eeuwse Adriaan Koerbagh helemaal vergeten?" Kop: Zijn Tijd te ver vooruit
In dit blog staan de links naar de boeken van Koerbagh in internet.
Stan Verdult
